جنگ روسیه و اوکراین

 

جنگ روسیه و اوکراین یک تعارض نظامی است که از سال ۲۰۱۴ تا کنون بین دولت اوکراین و جمهوری های مردمی دونتسک و لوگانسک (DPR و LPR) که تحت حمایت روسیه هستند، در شرق اوکراین (دونباس) در حال ادامه است. این جنگ پس از براندازی رئیس جمهور پرو-روس اوکراین، ویکتور ینوکوویچ، در اثر اعتراضات میدان مستقلیت (یورومیدان) در فوریه ۲۰۱۴ شروع شد. در همان ماه، نیروهای نظامی روسیه به شبه جزیره کریمه حمله کردند و پس از برگزاری یک همه پرسی مورد اعتراض، آن را ضمیمه کردند. در مارس ۲۰۱۴، جنبش های جدایی طلبانه در مناطق شرقی و جنوبی اوکراین آغاز شدند که به زودی با نفوذ نظامیان روس به داخل خاک اوکراین همراه شد. در آوریل ۲۰۱۴، دولت اوکراین عملیات نظامی علیه جدایی طلبان را آغاز کرد که به جنگ دیرینه تبدیل شد.

v     آمار جنگ

بر اساس آخرین آمار منتشر شده توسط سازمان های بین المللی، تا تاریخ ۸ ژوئن ۲۰۲۳، بعد از ۴۷۰ روز از حمله نظامی روس به اوکراین، تعداد کشته شدگان در جنگ روسیه و اوکراین به بالغ بر ۵۰ هزار نفر رسیده است. همچنین تعداد زخمی شدگان به بالغ بر ۱۵۰ هزار نفر و تعداد آوارگان به بالغ بر ۳ میلیون نفر می رسد. علاوه بر این، جنگ باعث خسارات فزاینده به زیرساخت ها، محلات سکونت، محصولات کشاورزی و محیط زیست شده است.

 

v     علل جنگ

جنگ روسیه و اوکراین دارای علل مختلفی است که می توان آنها را به سه دسته تاریخی، سیاسی و اقتصادی تقسیم کرد:

·        علل تاریخی: روسیه و اوکراین دارای رابطه تاریخی پیچیده ای هستند که شامل دوران های اتحاد، جدایی، تعارض و همکاری است. روسیه اوکراین را به عنوان بخشی از حوزه نفوذ خود می داند و به شبه جزیره کریمه به عنوان یک منطقه حیاتی از نظر استراتژیک، فرهنگی و مذهبی اهمیت می دهد. از طرف دیگر، اوکراین به دنبال تثبیت هویت ملی خود و گسترش روابط با غرب، به ویژه اتحادیه اروپا و ناتو است.

·        علل سیاسی: جنگ روسیه و اوکراین نتیجه بحران سیاسی در اوکراین در سال ۲۰۱۴ بود که منجر به براندازی رئیس جمهور پرو-روس و مخالفت با توافق ناموفق با اتحادیه اروپا شد. روسیه به این بحران به عنوان یک کودتای نئوفاشیست و چالش برای منافع خود در منطقه نگاه کرد و به دنبال حفظ نفوذ خود در شرق و جنوب اوکراین بود. روسیه همچنین با گسترش حضور ناتو در مرز خود مخالف بود و به دنبال ضعف بخشیدن به یکتایی غرب در برابر خود بود.

 

·        علل اقتصادی: جنگ روسیه و اوکراین همچنین دارای جنبه های اقتصادی است که شامل منافع مالی، منابع طبیعی و مسیر های حمل و نقل است. روسیه به دنبال حفظ سود خود از صادرات گاز به اروپا است که بخش زیادی از آن از طریق خط لوله های عبور کننده از خاک اوکراین صورت می گیرد. روسیه همچنین به دنبال کنترل منابع طبیعی شرق و جنوب اوکراین است که شامل ذغال سنگ، فولاد، زغال سنگ، سنگ آهک و خاک رس است. روسیه همچنین به دنبال قطع دسترسی اوکراین به دریای سیاه و درگاه های تجارت در آزاد است.

v     نتایج جنگ

جنگ روسیه و اوکراین دارای نتایج مختلفی است که شامل تاثیرات انسانی، اقتصادی، انرژی، سیاسی، امنیتی و محیط زیستی است:

·        نتایج انسانی: جنگ روسیه و اوکراین باعث بروز یک بحران انسان دوستانه شده است که بر روی زندگی، سلامت و حقوق مردم اوکراین تاثیر گذاشته است. بر اساس آمار سازمان های بین المللی، تا کنون بیش از ۵۰ هزار نفر در جنگ کشته شده، بالغ بر ۱۵۰ هزار نفر زخمی شده و حدود ۳ میلیون نفر به داخل و خارج از کشور پناهنده شده اند. همچنین جنگ باعث خراب شدن منازل، مدارس، بیمارستان ها و زیرساخت های حیاتی شده است. بسیاری از مردم در مناطق جنگ زده با کمبود غذا، آب، دارو، برق و گرمایش روبرو هستند. سازمان های بین المللی تلاش می کنند تا کمک های انسان دوستانه را به مردم نیازمند برسانند، اما با مشکلات امنیتی، لجستیکی و سانسور رسانه ای مواجه هستند.

·        نتایج انرژی: جنگ روسیه و اوکراین باعث بروز یک بحران انرژی جهانی شده است که بر روی قیمت ها، تامین و تقاضای انرژی تاثیر گذاشته است. روسیه به عنوان یک تولید کننده و صادر کننده عمده نفت و گاز، از فروش این منابع به عنوان یک ابزار فشار سیاسی برای حمایت از جنگ خود استفاده کرده است. روسیه همچنین با قطع یا کاهش صادرات خود به برخی کشورها، به ویژه در اروپا، باعث افزایش قیمت ها و کمبود انرژی شده است. کشورهای مخالف روسیه نیز به دنبال کاهش وابستگی خود به منابع انرژی روس هستند و به دنبال تحولات در زمینه های انرژی تجدید پذیر، هسته ای، هیدروژن و ذخیره سازی انرژی هستند.

·        نتایج امنیتی: جنگ روسیه و اوکراین باعث تغییر معادلات امنیتی در منطقه و جهان شده است. این جنگ نشان داد که روسیه آماده است تا از قدرت نظامی خود برای تحقق منافع خود استفاده کند و به هیچ قانون بین المللی یا تعهدی پایبند نباشد. این جنگ همچنین نشان داد که غرب، به ویژه آمریکا و اروپا، قادر به جلوگیری از تجاوز روسیه نبوده و تحت فشار روسیه قرار گرفته است. این جنگ باعث تقویت همکاری بین کشورهای مخالف روسیه، به ویژه در چارچوب ناتو، شده است. همچنین باعث تشدید تنش ها بین روسیه و کشورهای دیگر، به ویژه چین، ترکیه، ایران و عربستان سعودی، شده است.

·        نتایج محیط زیستی: جنگ روسیه و اوکراین باعث بروز یک بحران محیط زیستی شده است که بر روی زیست بوم ها، گونه ها، منابع طبیعی و سلامت عمومی تاثیر گذاشته است. جنگ باعث روشن شدن آتش های جنگلی، خراب شدن دام های طبیعی، آلودگی رودخانه ها، خاک و هوا، تخریب کارخانه ها، معادن و زباله های صنعتی، افزایش تابش هسته ای و کاهش تلاش های مقابله با تغییرات آب و هوایی شده است. بر اساس گزارش سازمان محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP)، تا کنون بالغ بر ۳ میلیون هکتار از مناطق حفاظت شده اوکراین، که شامل ۳۰ درصد از کل آنها است، تحت تاثیر جنگ قرار گرفته اند. همچنین بالغ بر ۱۲۰ هزار هکتار از جنگل ها و دام های دیگر به خاطر آتش سوزی های ناشی از جنگ سوخته اند. جنگ نه تنها به محیط زیست فعلی آسیب رسانده است، بلکه به آینده پایدار اوکراین و منطقه نیز تهدید می کند.

 

v     خلاصه این مطالعه

جنگ روسیه و اوکراین یک تعارض نظامی است که از سال ۲۰۱۴ تا کنون در شرق اوکراین ادامه دارد. این جنگ دارای علل و نتایج مختلف است که بر روی زندگی، سلامت، اقتصاد، انرژی، سیاست، امنیت و محیط زیست مردم اوکراین و منطقه تاثیر گذاشته است. این جنگ نشان داد که روسیه آماده است تا از قدرت نظامی خود برای تحقق منافع خود استفاده کند و به هیچ قانون بین المللی پایبند نباشد. همچنین نشان داد که غرب قادر به جلوگیری از تجاوز روسیه نبوده و تحت فشار روسیه قرار گرفته است. لازم است که جنگ فورا پایان یابد تا از بروز خسارات بیشتر به محیط زیست و مردم جلوگیری شود.